CREATIVITEIT BELANGRIJKER DAN KENNIS

Maar wat zou creativiteit in de opvoeding kunnen betekenen?

Lees de opinie van Flanders DC over het onderwijsdebat. 
Die verscheen op 20 december 2006 in de krant De Tijd.

Nieuwe antwoorden zijn even belangrijk als juiste antwoorden 

‘Creativiteit is in de opvoeding even belangrijk als geletterdheid’, zei Minister van Onderwijs Frank Vandenbroucke in een reactie (De Tijd, 5 december 2006)op het debat rond kennis en vaardigheden in het onderwijs. Wij van Flanders DC, de Vlaamse organisatie voor ondernemingscreativiteit, juichen dat toe. De discussie of leerlingen nu meer kennis dan wel vaardigheden moeten meekrijgen is immers overbodig. Het een kan niet zonder het ander. Waar het echt om draait, zoals de minister al aanhaalde, zijn competenties, combinaties van kennis én vaardigheden. Akkoord, kennis is essentieel. Daarin steunen we mijnheer Hullebus en zijn medestanders volledig. Maar kennis om de kennis, zonder dat je jezelf er vragen bij stelt en zonder dat je ermee kan ‘spelen’, is dat niet.

Geen enkele werkgever zit immers te wachten op ‘papegaaien’. En is het uiteindelijk niet de bedoeling dat alle leerlingen die nu op onze schoolbanken zitten, hun plekje vinden op de arbeidsmarkt? Of beter nog, dat ze zelf een zaak uit de grond stampen? De tijd dat zuivere kennis een gegeerd economisch goed was, is voorbij. Het kennistijdperk is dood. Meer dan iemand ooit kan weten, is via één muisklik op het internet te vinden. We zijn geëvolueerd naar een tijdperk van ideeën, een tijdperk waar er nood is aan creatieve werknemers. Aan mensen die uit het grote aanbod van info de juiste dingen weten te halen en nieuwe verbanden kunnen leggen. En die in de eerste plaats de zaken waar we al lang zeker van zijn, in vraag kunnen en durven stellen.

Precies daar wringt het schoentje. Niet dat onze kinderen niet creatief zijn. ‘Elk kind is een kunstenaar. De moeilijkheid is er een te blijven’, zei Picasso ooit. En gelijk had hij. Op het Creativity World Forum 2006 in Gent citeerde creativiteitsgoeroe Sir Ken Robinson uit het bekende onderzoek van George Land en Beth Jarman. Zij onderzochten de capaciteit om creatief te denken bij kinderen tussen 3 en 5 jaar oud en volgden hen tot ze 25 waren. Wat bleek: van de 3 tot 5-jarigen dacht 98 procent erg creatief, maar na enkele jaren onderwijs was dat percentage al gezakt tot 32 procent (8 tot 10-jarigen). Op hun 25ste, dus na een hogere opleiding, was nog maar 2 procent van de jongeren een creatieve denker.

Hoe kan dat? Kinderen en jongeren leren op school dat er op elke vraag maar één antwoord is. Fouten maken, wordt afgestraft. Nochtans zijn een aantal van de beste uitvindingen en vernieuwingen uit vergissingen en afwijkend denken ontstaan. Was Alexander Fleming indertijd zijn preparaat niet bij het venster vergeten, dan kenden we nu geen penicilline. En had Darwin het Adam&Eva-verhaal niet in twijfel getrokken, dan wisten we misschien nog altijd niet dat onze verre voorvader een aap was. Dat brengt ons bij een belangrijke tekortkoming in het pleidooi van Hullebus en co voor meer kennisoverdracht in het onderwijs. Kennis is een dynamisch begrip. Ze wordt verder opgebouwd of net onderuit gehaald wanneer nieuwe dingen ontdekt worden. Hoe moet er in Vlaanderen ooit nieuwe kennis ontstaan als onze kinderen niet tot creatieve, zelfstandige denkers opgevoed worden? Ironisch genoeg leidt een forse nadruk op kennisonderwijs op langere termijn tot een maatschappij met minder kennis. En een maatschappij waar het de mensen minder voor de wind gaat. Want creativiteit wordt steeds belangrijker. Willen we de concurrentie blijven aangaan met lage loonlanden, dan moeten we van creativiteit ons handelsmerk maken. En een creatief klimaat begint bij creatief onderwijs.

Daarom is de geïntegreerde proef die Vandenbroucke voorstelt, een goede zaak. Leerlingen moeten de kennis die ze tijdens verschillende vakken opdeden met elkaar verbinden. Dat leert hen zelfstandig denken en prikkelt hun creativiteit. Bovendien moeten ze, om verbanden te kunnen leggen, de leerstof al behoorlijk onder de knie hebben. Maar een geïntegreerde proef alleen, volstaat niet. Als 98 procent van de 25-plussers weinig creatief zijn, dan geldt dat ook voor de leerkrachten. Voor zij creativiteit kunnen stimuleren bij hun leerlingen, moeten ze zelf hun verloren creativiteit terugvinden. Daarom zou er tijdens zowel de lerarenopleiding als de bijscholingen ruime aandacht besteed moeten worden aan creatief denken. Alleen zo kunnen we een onderwijs creëren dat zijn leerlingen niet alleen de juiste, maar ook nieuwe antwoorden leert geven. Met alle respect voor de quizzers, maar in plaats van de beste quizploeg van Europa, toch net iets liever een Vlaams product als Product of the Year.